Badania Naukowe » Retoryczność nauki – retoryczność teorii
Podstawowym jej celem jest zbadanie wzajemnych wpływów nauk ścisłych, przyrodniczych i humanistycznych w zakresie przenoszenia aparatu naukowego i towarzyszącego mu języka do innych dyscyplin naukowych. Stoi za tym przeświadczenie o potrzebie budowania „trzeciej kultury". Zadajemy pytanie o możliwość przenoszenia wypracowanych na gruncie oddzielnych nauk metodologii do zjawisk niepokrewnych, a także o ich skuteczność. Chcemy zobaczyć, czy jednak za tymi różnymi właściwymi dla dyscyplin metodologii nie kryje się ta sama zasada, rodzaj arche-, której odpowiada ten sam mechanizm myślenia. Ten kierunek badania służyłby badaniu samej nauki i procesów jej towarzyszących, w tym opisu. Wydaje nam się, że duża rolę odgrywa w tym procesie język, który podporządkowany współczesnej tendencji separatyzacji dyscyplin wytwarza wciąż nowe pojęcia odnoszące się do podobnych procesów, stąd zajęcie m.in. retorycznością badań naukowych.Nazewnictwo, kształtujące dyskursy naukowe, odsłania bowiem autentyczne źródło myślenia.
Działania obejmują trzy główne kierunki:
- Analiza rodzącego się w XIX wieku środowiska naukowego na ziemiach polskich i kształtowanej przez ówczesnych naukowców terminologii. Badanie to obejmuje pisma XIX-wiecznych przyrodników, matematyków, filozofów, literatów, którzy na różnych uniwersytetach europejskich zostawiali po sobie ślad.
- Budowanie przestrzeni dialogu i porozumienia pomiędzy naukowcami typu „scientists" oraz uczonymi typu „literary intellectuals" na podstawie szukania miejsc wspólnych, wyobrażenowych „arche-„, które kształtują myślenie.
- Retoryczność teorii literatury. Kryją się za tym liczne pytania: jak konceptualizują się metafory teoretyczne? Jakie są sposoby egzemplifikacji myśli w szkołach teoretyczno-literackich? W jaki sposób teoria zapożycza język innych dyscyplin do swoich wyobrażeń? Jaki udział w metaforach teoretycznych maja obrazy mentalne i co na nie wpływa? Czy powstające nowe kierunki teoretyczne proponują nowe paradygmaty, czy też są jedynie nowym stylem w języku? Jaki wpływa na powstający język teorii ma tożsamość kulturowa i narodowa?
Stworzono cykl spotkań seminaryjno-konferencyjnych „Retoryczność teorii", który inicjuje badania nad retorycznością teorii literatury poprzez przyglądanie się pewnym figurom i tropom w teorii badań literackich. Włączono w te badania najważniejsze ośrodki naukowe (Kraków, Poznań, Toruń, Warszawa). Każde seminarium naukowe odbywa się w innym ośrodku akademickim i wyznacza nowe tropy:
Retoryczność teorii - Częstochowa: UJD 2016
Retoryczność teorii II. Teatr teorii - Kraków: UP 2017
Retoryczność teorii III. Kosmos. Gwiazdy i konstelacje teorii - Toruń: UMK 2018
Retoryczność teorii IV. Między teoriami, i dalej... Retoryka interdyscyplinarności i transdziedzinowości - Katowice: UŚ 2019.
Zainicjowano spotkania uczonych reprezentujących zarówno współczesną fizykę, matematykę, jak i rozmaite nurty nauk społecznych, humanistycznych i teologicznych i sztuki.
Pierwsze spotkanie pt. „Szkiełko i oko". Humanistyka w dialogu z aktualną fizyką, odbyło się w Częstochowie 2015 r. we współpracy z Université Pierre et Marie Curie w Paryżu oraz Polskim Stowarzyszeniem Komparatystyki Literackiej.
Drugie spotkanie pt. „Szkiełko i oko II". Złożoność - jednostkowość - całość - część plannowane jest na jesień 2020 r. w Częstochowie.
Monografie realizujące podjęty temat badań:
A. Czajkowska, "Poeci uczeni". Związki nauki i literatury w twórczości romantyków, Częstochowa 2015;
A. Regiewicz, Kerygmatyczne figury interpretacji, wyd. Universitas, Kraków 2016;
A. Regiewicz, Szkice o pożytkach z retoryczności teorii literatury i niepokojach z nią związanych, wyd. Universitas, Kraków 2018;
Szkiełko i oko. Humanistyka w dialogu z fizyką pod red. Adama Regiewicza i Artura Żywiołka, Wydawnictwo DIG, Warszawa 2017.
Artykuły:
A. Żywiołek, Retoryka odkrycie naukowego w Głosie Pana Stanisława Lema, „Pamiętnik Literacki" 2019, nr 1;
A. Regiewicz, Czy czytanie może być protestanckie?, „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa" 2018, nr 3 (322), s. 162-167;
A.. Żywiołek „Tam nie ma tam". Poetyckie myślenie (o) przestrzeni (Leśmiana Merleau-Pontym), w: Toposy (w) filozofii. Filozofia i jej miejsce w doświadczeniu kulturowym, red. M. Woźniczka, M. Perek, Wydawnictwo UJD, Częstochowa 2018, s. 79-90.
A. Żywiołek, Rozum i namiętności. Afektywna lektura Zniewolonego umysłu, „Świat i Słowo" 2015, nr 2, 83-98;
A.Regiewicz, Tropy teologiczne w sztuce interpretacji. Ćwiczenia z poszukiwania sensu, w: Сучасні мово- і літературознавчі методології та нові прочитання художнього тексту : антологія / упоряд. Л. К. Оляндер, О. В. Богданова, Ю. В. Громик, І. Ф. Штейнер. Луцьк Вежа-Друк, 2018, s. 208-235.
A.Regiewicz, Między miejscami. O teorii literatury i filozofowaniu, w: Toposy (w) filozofii, red. M. Woźniczka, M. Perek, Częstochowa: Wydawnictwo UJD 2018, s. 67-78.
A. Regiewicz, Czy potrzebna jest retoryczna teoria literatury?, Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis, Folia 239, „Studia Poetica" 5 (2017), s. 62-73.
A. Żywiołek, Światłocienie perswazji. Fragmenty dyskursu ero//teore//tycznego, „Studia Poetica" 2017, nr 5, s. 74-86.
Autorzy badań naukowych:
prof. dr hab. Adam Regiewicz
prof. dr hab. Agnieszka Czajkowska
dr hab. prof. UJD Artur Żywiołek
dr Marek Perek
dr Anna Janek
mgr Martyna Ujma
