Badania Naukowe » Duchowość maryjna w literaturze i kulturze polskiej na tle europejskim

W UJD w Częstochowie prowadzone są badania na temat religijnych aspektów literatury, w tym szczególnie problematyki maryjnej. Są one związane z kulturowym i historycznym kontekstem Jasnej Góry.

Jasna Góra jest fenomenem kultury, łączącym w sobie treści zarówno literackie, jak muzyczne, plastyczne. Inspiruje do tworzenia dzieł kultury wysokiej, artystycznej, jak i utworów kultury masowej. Jest zdolna przyciągać odbiorców kultury bez względu na język, wykształcenie, preferencje stylistyczne, płciowość, przynależność narodową, stratus społeczny. Badania nad wpływem jasnogórskiego wizerunku Maryi wykazały ogromną rolę, jaką kult maryjny miał w zachowaniu polskości podczas utraty niepodległości, a także w kreowaniu i podtrzymywaniu polskiej tożsamości narodowej, inspirowaniu działań artystycznych i politycznych. Wykazały również znaczenie dla rozwoju technik konserwatorskich i wiedzy o nich, a także dla rozwoju muzyki i techniki wykonawczej. Badania ukazały europejskie znaczenie jasnogórskiego wizerunku na twórczość literacką oraz postawy społeczne (pieśni religijne różnych narodów - tu Czechów, literatura świadectwem ruchu pielgrzymkowego).

Podstawowym celem badań jest przywołanie i zastosowanie religijnego klucza jako koniecznego narzędzia służącego do interpretacji literatury, sztuki, oraz ich wzajemnych związków, a także ujmowanie w tym kontekście dziejów państwa i narodu polskiego. Zaproponowanym nowum jest rozpatrywanie problematyki sakralnej w aspekcie kultu maryjnego, związanego z Jasną Górą. Służyły temu konferencje: „Tyś naszą Hetmanką. Jasnogórskie drogi do niepodległości" (6-8 grudnia 2018) oraz II Konferencja Maryjna "Tam Twoje serce, kędy skarb przebywa". Jasna Góra - skarbiec kultury polskiej i europejskiej (9-10 grudnia 2019). Tematem pierwszej były problemy związane z duchową obecnością Maryi w działaniach, mających na celu zachowanie polskiej tożsamości narodowej i podejmowanych przez naszych przodków czynów konspiracyjnych, powstańczych i wojennych. Refleksją zostały objęte literackie, plastyczne i muzyczne przejawy zawierzenia Maryi losów Rzeczypospolitej, a także wszelkie dokumenty historyczne i artefakty utrwalające Maryjny patronat naszej wolności. Drugie spotkanie miało na celu interdyscyplinarną debatę nad motywem maryjnym na przestrzeni wieków, próbę komparatystyki kulturowej z uwzględnieniem jasnogórskiego wizerunku Maryi oraz kontekstów historycznych, politycznych, artystycznych i społecznych, badanie literackich świadectw kultu maryjnego (sposoby obrazowania, kontekst historyczny, ikonograficzny, związek z dziejami narodu), popularnych elementów kultu i związanych z nimi artefaktów (np. pieśni religijnych), ukazanie roli Jasnej Góry i Maryi dla tożsamości Polaków w kraju i za granicą.

Autorzy badań naukowych:
prof. dr hab. Agnieszka Czajkowska
dr hab. prof. UJD Urszula Cierniak
dr hab. prof. UJD Katarzyna Janus
dr Beata Łukarska
dr Ewelina Mika
dr Krzysztof Czajkowski