Badania Naukowe » Kulturowa historia odgłosów

Podjęte zagadnienie wpisuje się w nurt badań sound studies i audioantropologii. Definiuje zjawisko odgłosu, zadając pytanie o jego status ontologiczny oraz możliwości epistemologiczne, a następnie umieszczając go w kontekście społecznym i kulturowym.

Celem projektu jest ukazanie procesu cywilizacyjnego Europy od średniowiecza po czasy postindustrialne ze względu na zmieniające się miejsce, rolę i znaczenie odgłosów w kulturze. Badając proces cywilizacyjny i związaną z nim zmienność traktowania przez społeczność kulturową odgłosów autorzy mają na celu ukazanie ewolucję roli zbiorowości w wytwarzaniu i postrzeganiu odgłosów zmierzającą ku coraz większej prywatyzacji tego dźwięku. Celem badania jest także usytuowanie odgłosu w kodzie kulturowym, którym operuje się w danej rzeczywistości obyczajowo-społecznej. Aby tak się stało, autorzy projektu analizują dostępne teksty kultury zwracając uwagę na konteksty pojawiania się odgłosów w sytuacjach obyczajowych, rytualnych czy obrzędowych, które konstytuują tożsamość kulturową.

Kulturowa historia odgłosów jest projektem nawiązującym do francuskiej szkoły antropologii historii, która badając poszczególne aspekty życia codziennego w perspektywie historycznej, ukazywała zmiany cywilizacyjne, mające niewątpliwy wpływ na wydarzenia historyczne, ale i na powstającą w danym momencie twórczość artystyczną. W tym kluczu podejmowano już liczne inicjatywy analizy strumienia zachowań, czynności społecznych, w których znajdują wyraz rozmaite formy kulturowe skupione wokół kolejnych aspektów doświadczania rzeczywistości przez człowieka oraz jego relacji z otaczającym światem, wyrażających się poprzez zachowania, zwyczaje i obyczaje, obrzędy i rytuały, odwzorowywane w normach i wzorcach społecznych dotyczące kolejno przeżywania cielesności (intymności, seksualności, higieny, choroby, umierania itp.), emocji, zmysłowości itp.; jednak dotychczas odgłos i jego kulturowa obecność nie zyskały jeszcze należnego miejsca w badaniach naukowych.

Odgłos, stając się narzędziem interpretacji zjawisk kulturowych, otwiera przed badaczami kultury nowe pole dyskursu naukowego, dzięki któremu będzie można lepiej opisać człowieka i jego miejsce w otaczającej go rzeczywistości. Trzeba bowiem podkreślić, że tak w badaniach antropologicznych jak i historycznych, zarówno w Polsce jak i poza jej granicami nie podjęto jeszcze próby takiej syntezy. Niewątpliwą zaletą projektu jest jego interdyscyplinarność, która pozwala na połączenie różnych dyscyplin badawczych w budowaniu jak najszerszego spojrzenia na kulturową historię odgłosów, obejmującą możliwie jak największą ilość kontekstów badawczych. Efektem finalnym projektu jest seria wydawnicza „Od-głosy kultury" złożona z kulturowych analiz poszczególnych gestów dźwiękowych oraz okresów historycznych, konstytuująca syntetyczny obraz kulturowej historii odgłosów, wypełniając lukę w badaniach nad antropologią historii i kultury.

W ramach badań zainicjowano serię wydawniczą pt. Od-głosy kultury. Jej Radę Programową stanowią: prof. dr hab. Sławomira Żerańska-Kominek, prof. dr hab. Andrzej Hejmej, prof. dr hab. Zbigniew Libera, dr hab. prof. UW Anna Wieczorkiewicz, dr hab. prof. UJ Bartłomiej Dobroczyński, dr hab. prof. UW Grzegorz Godlewski, dr hab. Tomasz Misiak.

Dotąd opublikowano w niej 3 monografie:

1. Milczenie. Antropologia - Hermeneutyka, red. A. Regiewicz, A. Żywiołek, Częstochowa 2014;
2. Od-głosy jedzenia, red. G. Pietruszewska-Kobiela, A. Regiewicz, Częstochowa 2015;
3. Kulturowa historia odgłosów pod red. A. Regiewicz, T.1: A. Odrzywolska-Kidawa, G. Pietruszewska-Kobiela, Od Reja do futurystów, Częstochowa 2016.

Zorganizowano także seminarium otwarte: Narracje dźwiękowe w polskiej literaturze kryminalnej (25 stycznia 2017) z udziałem studentów II stopnia filologii polskiej kierunków komunikacja kulturowa i media oraz filologia polska, doktorantów i członków Pracowni Komparatystyki Kulturowej. Celem spotkania była wnikliwa analiza oraz głęboka refleksja nad szczegółowymi kryteriami projektu dotyczącego audiosfery, fonosfery i sonosfery w narracjach literackich badanych w perspektywie różnych kodów kulturowych uwzględniających zmieniające się miejsce, rolę i znaczenie dźwięków w kulturze. Badaniem zostały objęte zarówno pełne ścieżki dźwiękowe zanurzone w świecie przedstawionym, jak i warstwy odgłosów, elementy pejzażu muzycznego czy muzyki środowiskowej w tekście.

Autorzy badań naukowych:
prof. dr hab. Adam Regiewicz
dr hab. prof. UJD Anna Odrzywolska - Kidawa
dr hab. prof. UJD Artur Żywiołek
dr Tomasz Florczyk
dr Grażyna Pietruszewska Kobiela (2012-2018)